Τα οπορωφόρα δέντρα στο κτήμα στην «εξοχή»

Τα φρούτα - και τα οπορωφόρα δέντρα - αποτελούσαν για πολλά χρόνια μια πλούσια συμπληρωματική πηγή τροφής για τους κατοίκους των χωριών της ορεινής Ευρυτανίας και όλης της ορεινής Ελλάδας. Για μας στο χωριό, στα Πετράλωνα, τα οπορωφόρα δέντρα ήταν: Μηλιές, αχλαδιές και γκορτσιές, μουριές, κερασιές, δαμασκηνιές, βαρδακιές, βυσσινιές, κορομηλιές, συκιές, κυδωνιές, καρυδιές, καστανιές, αμπέλια, ροδιές, ροδακινιές, σουρβιές, κρανιές. Σ’ αυτά να προσθέσουμε τα βατόμουρα και τα αγριοφράουλα(χαμοκέρασα), τα ακτινίδια αργότερα, και κάποια άλλα ακόμα, που ίσως ξεχνώ.

Με την εγκατάλειψη των χωριών και την εσωτερική μετανάστευση, την τεράστια αυτή αλλαγή - οικονομική και κοινωνική - των τελευταίων

πενήντα – εξήντα χρόνων, ήταν επόμενο να μείνουν ακαλλιέργητα τα κτήματα, να ξεραθούν και να χαθούν τα περισσότερα δέντρα. Από τότε η άγρια φύση επεκτείνει ανεμπόδιστα τη δράση της αναδασώνοντας τα κτήματα, όπου παλιότερα δέσποζαν τα ήμερα καρποφόρα δέντρα. Τίποτα δεν μπορεί να εμποδίσει τα κυρίαρχα δασικά είδη, τα οποία εισβάλλουν και σταδιακά κυριαρχούν στις παλιές καλλιεργούμενες εκτάσεις. Ακόμα και σήμερα όμως, η ελάχιστη αυτή παρουσία κάποιων καρποφόρων είναι ένα σημαντικό στοιχείο του τοπίου, με μεγάλη οικολογική και κοινωνική σημασία.

Όσων μεγαλώσαμε στα χωριά, στη μνήμη οι εικόνες του παρελθόντος ανασύρονται ως ενδεικτικό της σημασίας και του μεγέθους ενός παραγωγικού κεφαλαίου, που μπορεί με κάποιον τρόπο να αξιοποιηθεί στο μέλλον. Ως υπόθεση εργασίας έρχεται η πρόταση της αναζωογόνησης της υπαίθρου με ελεγχόμενη και οργανωμένη προσπάθεια από την πολιτεία. Αντί λέμε να υλοποιούνται προγράμματα επιδότησης 5μηνης αεργίας - και όχι απασχόλησης -  για την μείωση των ποσοστών ανεργίας χωρίς καμιά παραγωγική και βιώσιμη προοπτική, να επιδοτηθούν προσπάθειες συντονισμένης μετακίνησης χρόνια ανέργων και αστέγων στην περιφέρεια, την ορεινή και ημιορεινή Ελλάδα.

Η εκμετάλλευση των οπορωφόρων δέντρων μπορεί να είναι κι αυτή μια παραγωγική απασχόληση στον διατροφικό τομέα. Μικροί συνεταιρισμοί και ατομικές προσπάθειες με μαρμελάδες και γλυκά μπορεί να συμπληρώνουν εισοδήματα, μαζί με τα λίγα μεροκάματα, την μικρή καλλιέργεια, κυρίως σε κηπευτικά και βότανα, και την μικρού μεγέθους κτηνοτροφία και μελισσοκομία. Όλα σε μικρή κλίμακα, αλλά με μεγάλα αποτελέσματα στην αξιοπρεπή διαβίωση, την αυτάρκεια σε τρόφιμα …και την ελευθερία. Η πρόταση αυτή μπορεί να φαντάζει ως δύσκολη και σύνθετη, όμως είμαστε σίγουροι ότι θα αποδειχθεί πιο απλή και πολύ πιο όμορφη από την ασχήμια της απελπισίας και της απάνθρωπης καθημερινότητας των πόλεων. 

Για να ζωντανεύει λίγο η μνήμη, θέλω να «επανεντάξω» - μόνο για μένα - ανά είδος, γεωγραφικά και ονομαστικά, τα δικά μας οπορωφόρα στην εξοχή. Από αυτά ελάχιστα έχουν μείνει πια…

Κορομηλιές: Στις Κορομηλιές, στην Ασβεσταριά, στην άκρη του Κούτρα, στο Κάτ’ το Κομμάτ’

Συκιές: Η συκιά του παπούλη, η συκιά της γιαγιάς, στην Παναγιά, στου Χουλιαροχρήστ’, οι Βασιλαίικες συκιές, της Χουλιαροκωσταντίναινας

Αχλαδιές: στου Μένη, στη Γούρνα, δίπλα στο σπίτι, του Βασιλοχρήστου, στο Ζωρέικο, στο σπίτι στο χωριό

Κερασιές: δίπλα στα καλάνια, κάτω από τη γούρνα, στο Ζωρέικο, στον Κήπο

Μηλιές: στον Κήπο, στον πάτο στη Λάκκα, δίπλα στη μουριά στο σπίτι, στον κήπο στου Βασιλοχρήστου

Καρυδιές: η μεγάλη στον όχτο του Χλιαροχρήστου, στην Παναγιά, τ’ Βαγγέλ’ στην άκρη του Κούτρα, στο Ζωρέικο

Βυσινιές: στον κήπο στο Ζωρέικο

Δαμασκηνιές: στον πάτο στη Λάκκα, στην άκρη στις Κορομηλιές, στον κήπο δίπλα στου Κούτρα

Βαρδακιές: στον Κήπο, στον πάτο στη Λάκα, στο σπίτι στο χωριό

Σουρβιές: στου Χουλιαροχρήστου, στου Βασιλοχρήστου, στην Κάτω Κατερίνης, του Κουμπουγιάννη, του Σουλτουγρηγόρη

Κλήματα: Μεγάλος αριθμός ποικιλιών που ανέβαιναν σε κάθε δέντρο σχεδόν κοντά στα κτήματα και σε αρκετές κρεβατίνες. Σιδέρι, πρωιμάδι, τσπάκι, ασπρούδα αετονύχι, μαυροκρούνα, κρασοστάφυλο, φράουλο, κολοκυθάρα, γρέντζελο. Τα πιο πολλά ήταν τα πρωιμάδια, τα σιδέρια και τα τσπάκια κι αργότερα οι κρεβατίνες με το φράουλο, που είναι πολύ ανθεκτικό κλήμα

Καστανιές: Τα πρώτα χρόνια η μεγάλη καστανιά στον πάτο στη Λάκα, η καστανιά στο χωριό, και μετά η καστανιά στην άκρη στον κήπο, στου Χουλιαροχρήστου και στη Λάκα

Ροδιές: στον πάτο στη Λάκα

Κρανιές: στο ρέμα στο πλάι στην Παναγιά, στην εκκλησία, στο δώθε το ρέμα, η κρανιά τ’ Βάϊα

Μουριές: πάνω από το σπίτι, δίπλα στην καλύβα, στις κορομηλιές, στ’ Βάϊα,

Ροδακινιά: στου Χουλιαροχρήστου

Κυδωνιές: Στο Ζωρέικο, στο Τριφύλλι, στο ρέμα στην Παναγιά, στη Λάκα

Ακτινίδια: στη Λάκα