Το πανηγύρι της Παναγιάς στις 8 Σεπτεμβρίου στο χωριό

https://www.facebook.com/stefanos.stamellos

Είχα πολλά χρόνια να πάω στο πανηγύρι της Πανα(γ)ιάς. Φέτος, με την πίεση του πατέρα, αποφάσισα να πάω. Δεν ήθελα να του χαλάσω το χατίρι. Το πανηγύρι της Παναγιάς γίνεται στις 8 Σεπτεμβρίου στο εξωκκλήσι που είναι κοντά στο σπίτι μας στην εξοχή. Φέτος ήταν Δευτέρα, καθημερινή, δύσκολη μέρα, και είχε βρέξει την προηγούμενη που απέτρεψε πολλούς να έρθουν.

Η εκκλησία θεμελιώθηκε το 1946, στα δύσκολα εκείνα χρόνια, και

ανακαινίστηκε το 2013, όπως γράφει η μαρμάρινη πινακίδα πάνω από την είσοδο, με πρωτοβουλία του ανιψιού μας του Κώστα, σημερινού προέδρου του χωριού, και τη συνδρομή όλων των απανταχού Πετραλωνιτών και των φίλων του χωριού. Είναι ένα πολύ καλό αποτέλεσμα και αξίζουν συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές. Η πέτρα και το ξύλο δένουν άριστα με το φυσικό περιβάλλον και δίνουν μια πολύ καλή αισθητική.

Όλα τα χρόνια επίτροπος της εκκλησίας ήταν ο παππούς ο Βαγγέλης. Αργότερα, όταν "έφυγε" ο παππούς, ανέλαβε ο πατέρας για πολλά χρόνια. Όταν κι αυτός κατάλαβε ότι δεν του επιτρέπουν τα χρόνια του να είναι αρκετά χρήσιμος για την εκκλησία, παρέδωσε την επιτροπεία στους νεότερους· και καλά έκανε.

Όταν ήμασταν πιτσιρικάδες, όσο θυμάμαι τον εαυτό μου, αλλά και αργότερα και όσο ήμασταν στο σπίτι στην εξοχή, έπρεπε κάθε Σάββατο βράδυ και Κυριακή πρωί, αλλά και κάθε παραμονή και ανήμερα μεγάλης γιορτής, να ανάβουμε τα καντήλια της εκκλησίας. Ήταν «ιερή υποχρέωση» που λένε… Θυμάμαι το φόβο που ένιωθα όταν πήγαινα μόνος μου, ειδικά στο σούρουπο ή όταν νύχτωνε. Έτρεμαν τα πόδια μου πάνω στην ξύλινη σκάλα - τρίποδο, που είχαμε. Νόμιζα ότι άκουγα θορύβους, ότι θα βγει κανένας άγιος από την ωραία πύλη. Ειδικά όταν ακούγονταν τίποτα ποντίκια στο ταβάνι ή φύσαγε ο αέρας απέξω, έτρεμε το φυλλοκάρδι. Πρέπει να ομολογήσω την αμαρτία μου, πάντα ένιωθα ως αγγαρεία αυτή την υπόθεση. Ήταν περίπου ένα χιλιόμετρο μακριά από το σπίτι. Ίσως από τότε να είχα την τάση για απομάκρυνση από τα τετριμμένα της θρησκείας.

Παραδοσιακά, κάθε χρόνο της Ζωοδόχου Πηγής, την Παρασκευή της Διακαινησίμου, λειτουργούσε ο παπάς στην Παναγιά κι έρχονταν όλο το χωριό. Η γιορτή αυτή είναι ανοιξιάτικη. Τότε που η φύση οργιάζει και μάλιστα όλος ο χώρος γύρω από την εκκλησία έχει πάρα πολλά σπερδούκλια(ασφόδελοι), που αυτή την εποχή είναι ανθισμένα

Στα Πετράλωνα τα πανηγύρια ήταν τρία: του Αγίου Πνεύματος, που πανηγύριζε η πολιούχος εκκλησία στο χωριό, της Παναγίας στις 8 Σεπτέμβρη και του Αγίου Δημητρίου, που πανηγύριζε ο Αη Δημήτρης. Τα πανηγύρια ξεκινούσαν από το βράδυ της παραμονής στα μαγαζιά στο χωριό, συνεχίζονταν στο χώρο της εκκλησίας μέχρι το απόγευμα αργά και έκλειναν το πρωί της επόμενης μέρας ξανά στα μαγαζιά στο χωριό. Πολλά τσίπουρα, ψητά και μπύρες, χορό και ξεφάντωμα. Οι άνθρωποι είχαν την ανάγκη της εκτόνωσης και της κοινωνικής επαφής και τα πανηγύρια έδιναν αυτή την ευκαιρία.

Στο "δικό μας" τώρα πανηγύρι, στην Πανα(γ)ιά, έρχονταν από όλα τα γύρω χωριά με τα πόδια ή με τα γαϊδούρια, μουλάρια ή άλογα. Γέμιζαν οι στράτες και τα μονοπάτια. Οι Δομιανίτες έρχονταν από το Μέγα Κάμπο και το Πετράλωνο, οι Χοχλίτες από τα Γραδέτσια, οι Αγιοπαρασκευιώτες από το γεφύρι του Κουμπουγιάννη και τη Χ(ου)λιαρόραχη ή τη Γραββανόβρυση, οι Αγιατριαδίτες από το ποτάμι και το μύλο του Θεμελή, οι Λοβίτες(Αγιοχαραλαμπίτες) από την Τζιρέκα. Μονοπάτια και στράτες που σήμερα πρέπει να καθαριστούν και να σηματοδοτηθούν για να διατηρηθούν. Από το χωριό έρχονταν ακολουθώντας φυσικά το δρόμο/στράτα/μονοπάτι που εμείς κάναμε καθημερινά να πάμε στο σχολείο: Ζ(υ)γούρι, Τσούλια, Σαρούλες, στης Ζάχενας, στου ΣουλτοΓληγόρη, Κόμματα, Γάβρος, Στοκέϊκα. Ξεχνώ ανάμεσα κάποιες μικρότερης σημασίας θέσεις και ονόματα. Πάνω από μισή ώρα διαδρομή με τα πόδια.

Μια βδομάδα πριν το πανηγύρι αρχίζαμε το καθάρισμα της εκκλησίας και του περιβάλλοντος χώρου. Να φύγουν τα χώματα και οι σκόνες, τα λάδια και οι αράχνες, αλλά περισσότερο να κοπούν τα αγκάθια και να φρεσκαριστεί ο χώρος του χορού και των τραπεζιών. Αργότερα φέρναμε και νερό με το λάστιχο από τη βρύση στο Ζωρέικο… Έπρεπε να εξωραϊστεί γενικότερα ο χώρος του πανηγυριού. Έπρεπε να κάψουμε τη φωλιά με τα μπιμπίκια, τα κίτρινα σερσένια που έφτιαχναν φωλιά κάθε χρόνο στην κουφάλα του μεγάλου δέντρου πάνω από την εκκλησία. Αυτά αν κάνουν επίθεση και σε τσιμπήσουν, την έβαψες.

Τα πανηγύρια στα χωριά μας εκείνα τα χρόνια είχαν μεγάλη και ιδιαίτερη κοινωνική αξία, γι’ αυτό και διατηρήθηκαν μέχρι σήμερα, με τις μεγάλες όμως αλλαγές, που φτιάχνει η ίδια η ζωή. Ήταν μια όαση,  μια στιγμή  ξενοιασιάς και μια ευκαιρία για διασκέδαση στη σκληρή και κοπιαστική ζωή που ζούσαν οι άνθρωποι. Και τότε τα πανηγύρια είχαν τα μαγαζιά με το λουκούμι και το τσίπουρο, τώρα προστέθηκε η μπύρα, και τότε είχαν τα ψητά, τώρα προστέθηκαν τα σουβλάκια, και τότε είχαν τη δημοτική παραδοσιακή ορχήστρα με το κλαρίνο, το βιολί και την κιθάρα όπως και τώρα. Μόνο που τότε όποιος χόρευε πλήρωνε την ορχήστρα, ενώ τώρα όλα ήταν πληρωμένα από τη διοργάνωση. Τότε δεν είχαμε τις πλαστικές καρέκλες, καθόμασταν ή σταυροπόδι ή σε κοτρώνες ή κανένα κούτσουρο. Η πλαστική καρέκλα σήμερα έφθασε παντού και δυστυχώς, μπορεί να έλυσε προβλήματα, δημιούργησε όμως αρκετά. Τότε είχαμε και τα μαγαζιά με τα παιχνίδια για τα παιδιά, καραμούζες και σφυρίχτρες… Τώρα και τα παιδιά είναι ελάχιστα και τα παιχνίδια τους, που είναι made in china, τα προμηθεύονται πια από τα διάφορα JUMPO ή super market παιχνιδιών…

Το ζητούμενο σήμερα είναι πώς μπορεί να διατηρηθούν τα πανηγύρια μέσα στο χρόνο. Να δούμε το πανηγύρι όχι σαν ένα έθιμο, αλλά σαν μια προσπάθεια διατήρησης μιας πολιτιστικής κληρονομιάς, που έρχεται από πολύ παλιά. Να προσέξουμε την ποιότητα της μουσικής και να κρατήσουμε τα παλιά δημοτικά τραγούδια σε προτεραιότητα. Ίσως για την καλύτερη συνέχεια και για λόγους ποιότητας, μια καλή λύση θα ήταν να αναλάβει ο Σύλλογος του χωριού την διοργάνωση του πανηγυριού βάζοντας ορισμένες προδιαγραφές.

Πρέπει να προσθέσω, κλείνοντας αυτές τις σκέψεις, πως οι εικόνες από το παρελθόν μένουν ανέπαφες. Κι αυτή τη φορά έρχονταν με καταιγιστικό τρόπο στο νου· και η συγκίνηση ήταν έντονη. Οι εικόνες του παππού, της γιαγιάς και της μάνας, ήταν σε κάθε γωνία που γυρνούσε το μάτι. Να, τώρα θα τους δω...

Περνάνε τα χρόνια, οι άνθρωποι περνάνε, κάποιοι απουσιάζουν ανάμεσά μας, τόσα πράγματα «απουσιάζουν» από τη ζωή μας και λέμε μόνο: «η ζωή είναι μπροστά» και ο ορίζοντας όλο και ξεμακραίνει. Ένα πανηγύρι άλλωστε είναι η ζωή… Και του χρόνου...

Ο πατέρας, στα 93 του χρόνια, εδώ με φόντο το Βελούχι και το χωριό. Ήταν πανταχού παρών. Μόνο στο χορό δεν μπήκε. Αν του πρότεινα, ίσως και να έμπαινε. Του χρόνου, στα 94 του, πιστεύω θα μπει και στο χορό.